ارزشیابی توصیفی؛ موفق یا ناموفق؟

 

میمنت گلشنی 

روزنامه آرمان،28 اردیبهشت 93

فصل امتحانات پایان سال مدارس از شنبه 27 اردیبهشت آغاز شده. این درحالی است که نظام آموزش و پرورش در سال‌های اخیر تغییرات زیادی را تجربه کرده است. ازجمله این تغییر و تحولات، تغییر در نظام ارزشیابی مدارس ابتدایی از کمی به توصیفی است. تاکید اصلی مسئولان آموزش و پرورش در این طرح، ارزشیابی کیفی مستمر دانش‌آموزان مقطع دبستان در طول سال تحصیلی است.

نظام ارزشیابی توصیفی

اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی از سال تحصیلی 83-82 با تحت پوشش بردن 200 کلاس پایه اول آغاز شد و در سال تحصیلی 84-83، 500 کلاس درس شامل 300 کلاس پایه اول و 200 کلاس پایه دوم و در سال تحصیلی 85-84 نیز یک هزار کلاس درس شامل 500 کلاس اول، 300 کلاس دوم و 200 کلاس سوم را تحت‌ پوشش برد. همچنین در این سال 200 کلاس درس پایه اول به شکل غیررسمی با توجه به تقاضای استان‌ها این طرح را اجرا کردند. پس از اجرای آزمایشی این طرح طی پنج سال، از سال تحصیلی 88-87 این طرح به‌صورت قطعی اجرا شد و قرار بود تا پایان سال تحصیلی 1392-1393 در کل مقاطع ابتدایی سراسر کشور پیاده شود.   درباره لزوم اجرای طرح ارزشیابی توصیفی، مدیرکل آموزش و پرورش پیش‌‌دبستانی و ابتدایی وقت گفت: دوره ابتدایی، دوره آموزشی نیست بلکه، دوره تربیتی است که رفتارها، عادات و مهارت‌های اجتماعی بچه‌ها را بنیانگذاری می‌‌کند. علیرضا رحیمی تصریح کرد: بنا براین نمی‌توان فعالیت‌های تربیتی را با شاخص‌های کمی اندازه‌گیری کرد، همچنین ابتدایی، دوره‌ای حساس و پیچیده است که ابزارهای حساس خود را می‌‌طلبد و ارزشیابی کمی، دانش‌آموزان را به حافظه محوری و گرایش به امتحانات پایانی سوق می‌‌دهد . علاوه بر این، در پیش نویس طرح هم که از سوی وزارت آموزش و پرورش منتشر شد، هدف از اجرای طرح پاسخگویی به نیازهای متنوع دانش‌آموزان و جامعه بر اساس یافته‌های جدید، کاهش فشارهای روحی و روانی ارزشیابی تراکمی در مراحل اولیه زندگی دانش‌آموزان، توجه همه‌جانبه به شخصیت دانش‌آموزان بر اساس بنیان‌های ارزشی، نگرشی و عاطفی و توجه به ویژگی‌ها، توانمندی‌ها، علایق و انتظارات متفاوت دانش‌آموزان بر اساس ابعاد گوناگون شخصیتی آنان عنوان شد. در این راستا، در ارزشیابی توصیفی دانش‌آموزان از عبارت‌های کیفی چون «تلاش خوبی داشته‌ای»، «با تلاش به موفقیت رسیده‌ای»، «برای موفقیت باید بیشتر تلاش کنی» و «با انجام تمرین بیشتر مشکل شما حل می‌شود» استفاده می‌شود. در کارنامه هم عناوینی چون «بسیار خوب»، «خوب» و «نیازمند تلاش» درج می‌شود.

نظام ارزشیابی تحصیلی در کشورهای دیگر

طرح ارزشیابی توصیفی سالیان درازی است که دربسیاری از کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود. به‌طور مثال، در نظام آموزش و پرورش فرانسه، جز سال آخر دبیرستان در هیچ مقطعی امتحان به‌صورت رسمی برگزار نمی‌شود. ارزشیابی از کار شاگرد در هر کلاس و در پایان هر سال تحصیلی به‌وسیله معلم همان کلاس انجام می‌گیرد و ملاک این ارزشیابی، پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز بر اساس مشاهدات معلم است. در آمریکا هم سیستم امتحانات جای خود را به اجرای تست استعداد تحصیلی و تعیین تست فراگیری اطلاعات و معلومات طی سال داده است. در آلمان شش مقوله و یا طیف و در ژاپن استفاده از پنج مفهوم همراه با جملات توصیفی است. در واقع در بسیاری از کشورهای مختلف جهان، کارنامه فقط نمرات خام را شامل نمی‌شود و تمامی فعالیت‌ها و مهارت‌ها و نگرش کودک، توصیف و ارزشیابی می‌شود.

ارزیابی نظام ارزشیابی کیفی

طرح ارزشیابی کیفی در مدارس ابتدایی درحالی اجرا می‌شود که بسیاری از کارشناسان معتقدند اگرچه اصل طرح بسیار مفید است اما، شکل‌گیری بستر‌های لازم برای اجرای طرح بسیار مهم است. این همان نکته‌ای است که از نظر برخی از خانواده‌ها و معلمان از آن غفلت شده است. در همین راستا یک معلم در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: به‌نظرم طرح خوبی تدوین شده زیرا از تاکید بر انگیزه‌های درونی دانش‌آموزان در سال‌های قبل غفلت شده بود و به‌جای آن بر انگیزه‌های بیرونی چون نمره توجه بسیار می‌شد. به‌طور طبیعی این مساله همراه با استرس و اضطراب دانش‌آموز بود که در هیچ سیستم آموزشی پذیرفته نیست. مهدی حجازی در ادامه اشاره می‌کند: طرح فعلی هم اگر درست اجرا شود، می‌تواند در نوع خود بسیار راهگشا باشد. اما زمانی که در یک کلاس 40 دانش‌آموز حضور دارند و معلم‌ها مجبورند دو شیفت در روز کار کنند، توقع ارزیابی کیفی بسیار زیاد است. او به نگاه معلمان و خانواده‌ها درباره این طرح اشاره می‌کند و معتقد است: با اینکه معلم‌ها در این زمینه آموزش دیده‌اند اما، بسیاری طرح را وقت‌گیر و موجب افت کیفیت آموزش می‌دانند. خانواده‌ها هم از این طرح گله‌مند هستند و نتیجه طرح را کم‌توجهی دانش‌آموزان به درس و کلاس عنوان می‌کنند. حجازی در پاسخ به سوالی درباره افزایش کیفیت آموزشی و خلاقیت که از اهداف اصلی طرح بود، توضیح می‌دهد: با توجه به تجربه خودم می‌توانم بگویم که این طرح تاثیری بر نوآوری یا کیفیت آموزش نداشت. من سال قبل در مدرسه‌ای در شهریار درس می‌دادم که دانش‌آموز کلاس پنجم قادر به نوشتن اسم خود نبود. خانواده دانش‌آموز دلیل این امر را نظام آموزشی جدیدی می‌دانستند که موجب افت تحصیلی فرزندشان شد. همچنین به عقیده یک نماینده مجلس نمی توان کاستی‌های طرح را انکار کرد. طرح اشکالات زیربنایی دارد که باید رفع شود و امیدواریم در آینده این اتفاق بیفتد. ابوالقاسم خسروی سهل‌آبادی در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: ایرادات طرح نباید موجب شود که کل طرح را نادیده بگیریم. امروز نظام آموزشی ما در راستای نظام آموزشی دنیاست. در این شرایط نمی‌توان به همان نظام مبتنی بر حفظیات که در گذشته حاکم بود برگردیم اما، می‌توانیم مدارس را مجهز کنیم تا قابلیت اجرای درست طرح را داشته‌باشند. این عضو کمیسیون آموزش مجلس از بین رفتن انگیزه درس خواندن را یکی از پیامدهای طرح می‌داند که با آموزش دقیق معلمان و همراهی آنان با طرح قابل رفع است. او اجرای درست این طرح را پرورش دانش‌آموزانی جامع و کامل می‌داند که محور توسعه در آینده به‌شمار می‌آیند. 

http://armandaily.ir/?News_Id=77137