راه فکری من (بخش 4)
آیزایا برلین
برگردان : مهدی بهلولی
هردر
پس از آن من درباره ی اندیشه وری بسیار نزدیک و همبسته تر با این موضوع،به پژوهش پرداختم،یعنی فیلسوف و شاعر آلمانی جان گوتفرید هردر. هردر نخستین کسی نبود(این افتخار از آن آموزگارش،جان جرج هامان است)که نظریه ی هم روزگاران فرانسوی اش را نپذیرفت،نظریه ای که حقایق جهانی،جاوید،و بی چون و چرایی را باور دارد که در هر جایی و هر زمانی به چنگ همه ی انسان ها در می آید،و نظریه ای که می گوید اختلاف ها تنها ناشی از خطا و وهم است چرا که حقیقت یکی است و جهانی. هردر باور داشت که فرهنگ های مختلف،به پرسش های بنیادین شان،پاسخ های گوناگون می دهند. او دلبستگی بیشتری به انسانیت ها،زندگی روح،داشت تا جهان بیرونی؛و اطمینان داشت که آنچه به نزد یک پرتغالی حقیقت است لزومی ندارد که به نزد یک ایرانی هم حقیقت باشد. منتسکیو،پیش از این چنین چیزی را گفته بود اما حتی او،که باور داشت انسان ها از رهگذر محیط زیست شان،از رهگذر آنچه که او "آب و هوا" نامید،شکل داده می شوند،در پایان یک جهانی گرا بود- او بر این باور بود که حقیقت های بنیادین جاودانه اند،حتی اگر پاسخ ها به پرسش های محلی و گذرا،بسا که گوناگون باشند. هردر پایه ای ریخت برای این سخن که هر فرهنگی "گرانیگاه" خودش را دارد،هر فرهنگی نقاط ارجاع خودش را دارد؛و هیچ دلیلی نیست که چرا این فرهنگ ها بایستی با همدیگر بجنگند- رواداری جهانی،باید شدنی باشد- اما یگانه گری،مایه نابودی است. هیچ چیز بدتر از امپراتورداری(امپریالیسم) نیست. رُم،که تمدن های بومی را در آسیای صغیر خرد کرد تا یک فرهنگ رُمی یک دست بیافریند،دست به جنایت زد. جهان،باغ بزرگی است که در آن گل ها و گیاهان گوناگونی می روید،هر کدام به راه و رسم خودشان،هر کدام با ادعاها و حق ها،و گذشته و آینده ی خودشان. پس گذشته از این که انسان ها در چه چیزهایی متشرک اند- گرچه باز هم باید گفت که تا اندازه ای سرشت مشترکی وجود دارد- هیچ پاسخ راستین همه گیری نیست که آن اندازه که در یک فرهنگ معتبر است در فرهنگ دیگر هم معتبر باشد.
هردر،پدر ملی گرایی فرهنگی است. او یک ملی گرای سیاسی نیست(در زمان او،این گونه از ملی گرایی هنوز گسترش نیافته بود) بلکه به استقلال فرهنگ ها و بایستگی نگهداری از هر کدام در بی همتایی شان،باور داشت. او بر این نظر بود که خواست تعلق داشتن به یک فرهنگ- چیزی که یک گروه،یا یک شهر یا یک کشور را متحد می سازد- نیاز انسانی بنیادینی است،به ژرفی خواست خوراک،آشامیدنی و آزادی؛و این نیاز به تعلق داشتن به اجتماع - که شما درمی یابید آنچه که دیگران می گویند،که شما می توانید آزادانه حرکت کنید،که شما،هم رشته های پیوند عاطفی می یابید و هم پیوندهای اقتصادی،اجتماعی و سیاسی- بنیاد زندگی انسانی پخته رشد یافته است. هردر،نسبی گرا نبود،گرچه اغلب چنین توصیف می شود. او بر این باور بود که هدف های انسانی و قانون های رفتاری پایه ای وجود دارد اما آنها در فرهنگ های گوناگون،سراسر،شکل های گوناگون می گیرند،و از این رو،ضمن این که سنجش ها و همانندی ها می توانند باشند که یک فرهنگ را نسبت به دیگری روشن و فهم پذیرتر می سازد،اما فرهنگ ها نمی بایست با همدیگر درهم برهم شوند- نوع انسان یکی نیست و بسیار است،و پاسخ ها به پرسش ها هم بسیار است،گرچه،بسا که برخی گوهرهای اساسی باشند که به نزد آنها یکسان و همانند باشند.
J. G. Herder
Then I read a far more relevant thinker, namely the German philosopher and poet Johann Gottfried Herder. Herder was not the first (his teacher, Johann Georg Hamann, has that honour) to deny the doctrine of his French contemporaries that there are universal, timeless, unquestionable truths which hold for all men, everywhere, at all times; and that the differences are simply due to error and illusion, for the truth is one and universal - `quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est'.1 Herder believed that different cultures gave different answers to their central questions. He was more interested in the humanities, the life of the spirit, than in the external world; and he became convinced that what was true for a Portuguese was not necessarily true for a Persian. Montesquieu had begun to say this kind of thing, but even he, who believed that men were shaped by environment, by what he called 'climate', was in the end a universalist - he believed that the central truths were eternal, even if the answers to local and ephemeral questions might be different. Herder laid it down that every culture possesses its own 'centre of gravity';1 each culture has its own points of reference; there is no reason why these cultures should fight each other - universal toleration must be possible - but unification was destruction. Nothing was worse than imperialism. Rome, which crushed native civilisations in Asia Minor in order to produce one uniform Roman culture, committed a crime. The world was a great garden in which different flowers and plants grew, each in its own way, each with its own claims and rights and past and future. From which it followed that no matter what men had in common - and of course, again, there was a common nature to some degree - there were no universally true answers, as valid for one culture as for another.
Herder is the father of cultural nationalism. He is not a political nationalist (that kind of nationalism had not developed in his time), but he believed in the independence of cultures and the need to preserve each in its uniqueness. He believed that the desire to belong to a culture, something that united a group or a province or a nation, was a basic human need, as deep as the desire for food or drink or liberty; and that this need to belong to a community where you understood what others said, where you could move freely, where you had emotional as well as economic, social and political bonds, was the basis of developed, mature human life. Herder was not a relativist, though he is often so described: he believed that there were basic human goals and rules of behaviour, but that they took wholly different forms in different cultures, and that consequently, while there may have been analogies, similarities, which made one culture intelligible to another, cultures were not to be confused with each other - mankind was not one but many, and the answers to the questions were many, though there might be some central essence to them all which was one and the same.
برای دیدن سه بخش پیشین به آدرس های زیر بروید :
http://bohluli.blogsky.com/1392/08/24/post-518
http://bohluli.blogsky.com/1392/09/14/post-541
http://bohluli.blogsky.com/1392/11/14/post-623/
