پذیرش مشروط پیمان نامه با عدم پذیرش آن فرقی ندارد

 

گزارشی از نسیم سلطان بیگی

تارنمای انجمن دفاع از حقوق کودکان

به مناسبت روز جهانی کودک

ماده 42 پیمان نامه حقوق کودک تاکید می کند که کشورهای عضو باید به طور گسترده و به طریقی مناسب و فعال، اصول و مفاد پیمان نامه را به نحوی یکسان به اصلاع کودکان و بزرگسالان برسانند. این در حالی است که در ایران، برای تحقق این بند از پیمان نامه تاکنون تلاش چشمگیری انجام نشده است. دو تن از کارشناسان مسائل آموزش و پرورش نوع نگاه آموزشی حاکم بر سیستم آموزش و پرورش ایران را مورد نقد قرار می دهند و مانع اصلی در راه ترویج مفاد پیمان نامه حقوق کودک می دانند. یک حقوقدان و عضو انجمن حقوق کودکان نیز بر این باور است که حق شرطی که ایران برای پذیرفتن پیمان نامه تعیین کرده به نحوی است که سبب شده ایران بتواند هر قانونی علیه پیمان نامه را نیز تصویب کند.

 مهدی بهلولی، کارشناس مسائل آموزش و پرورش، آموزش و پرورش ایران را در سطح جهانی نمی داند و به انجمن می گوید: آموزش و پرورش ما نسبت به مسائل جهانی روی خوش نشان نمی دهد و نمونه آن هم روز جهانی معلم است که از سوی ایران مورد پذیرش قرار نمی گیرد و در شعارهای آموزش و پرورش هم دیدگاه های جهانی وجود ندارد. او با اشاره به سخنرانی رییس جمهور در اول مهر ماه امسال تاکید می کند که سخنرانی روحانی بسیار امیدوار کننده بود نشان داد که مسئولان فعلی، آموزش را در فضای حهانی می پسندند. بهلولی آموزش و پرورش ایران را حق مدار نمی داند و در این باره می گوید: آموزش و پرورش ایران تکلیف مدار است و تاکید روحانی بر حقوق دانش آموزان خود نشان دهنده این است که چنین گفتمانی تاکنون در کشور و از سوی مسئولان ارشد مطرح نبوده است. او ادامه می دهد: در نظام آموزش و پرورش ایران دانش آموز باید تکالیف درسی، رفتاری و اخلاقی را که برای او تعریف شده است انجام دهد و هیچ کجا صحبتی از حقوق دانش آموزان نمی شود.

آموزشی که با نمره همراه شده

یکی دیگر از کارشناسان مسائل آموزش و پرورش بر این باور است که نوع نگاه حاکم بر سیستم آموزش و پرورش ایران سبب شده تا آموزه هایی مانند پیمان نامه حقوق کودک در مفاد آموزشی کشور جایی نداشته باشند. محمد فلاحی در این باره به انجمن می گوید: در حال حاضر دانش آموز وابسته به کتاب درسی است و هدف اصلی و نهایی برای دانش آموزان کنکور است و به همین دلیل جایی برای مطالبی که با هدف اصلی همخوانی ندارد وجود ندارد و این نگاه از سوی معلمان، خود دانش آموزان و وزارت خانه حمایت می شود و اساسا دانش آمور در پی کسب نمره است و اینگونه تربیت شده که درس باید نمره داشته باشد و برای درسی که نمره ندارد ارزشی قائل نیستند. فلاحی موانع موجود بر سر راه ترویج پیمان نامه حقوق کودک را به دو بخش تقسیم می کند و می گوید: یکی از موانع، مانع ذهنی و اندیشه ای است که بر ساختار دولتی آموزش و پرورش حاکم شده است و مانع دیگر، ساختار آموزش و پرورش در کشور است. او ادامه می دهد: برای عبور از این موانع، باید ذهنیت ها تغییر کند و نگاه نو از پایه وارد آموزش و پرورش شود و سوق دادن کودکان به سمت کسب نمره از پایه متوقف شود و اینها مسائلی است که در هشت سال گذشته به هیچ وجه مورد توجه نبوده است.

یک گام به پس رفته ایم

بهشید ارفع نیا، حقوقدان و از اعضای انجمن حمایت از کوذکان بر این باور است که اساسا پیمان نامه حقوق کودک در کشور ما پذیرفته نشده است. او در این باره به انجمن می گوید: ما براساس حق شرطی که برای پذیرش پیمان نامه در کشورمان گذاشته ایم این امکان را فراهم کرده ایم که هر قانونی را علیه مواد پیمان نامه به تصویب برسانیم و به بهانه مغایرت با اسلام، دست قانونگذار را در تصویب قوانین باز گذاشته ایم. ارفع نیا بر این باور است که فرهنگ ترویج پیمان نامه در جامعه ما ایجاد نشده است و جای توجه و ترویج پیمان نامه حقوق کودک را در سخنان رییس جمهور به مناسبت اول مهر خالی می داند و ادامه می دهد: در حال حاضر مسئولان به جای تصویب قوانین جدید به نفع کنوانسیون، حتی قوانین قبلی را هم تغییر داده و علیه مفاد موجود در کنوانسیون عمل می کنند و نمونه آن هم قانونی است که براساس آن تا سال 1361 فرد زیر 18 سال کودک به حساب می آمد و پس از آن این قانون را تغییر دادند و درحال حاضر کودک بالای 9 ساله دختر و 15 ساله پسر از نظر قانونی بزرگشال محسوب می شوند و این مساله باعث شرمندگی است. این حقوقدان تاکید می کند که 70 سال قانون سن کودک زیر 18 سال بود و در حال حاضر دوباره به زمانی بسیار دور در گذشته برگشته ایم. ارفع نیا سن بلوغ و سن قانونی برای کودکان را دو امر قابل تفکیک از یکدیگر نی داند و در این باره می گوید: در قانون پیشین، سن بلوغ برای کودکان تعریف شده بود و علت آن هم این بود که بلوغ، دوران دارد و یک بازه چهار ساله را در بر می گیرد و ما با اصلاح قوانین به بهانه اسلام و تشیع مسیر بازگشت به قهقرا را انتخاب کرده ایم.

فرهنگ آموزش و پرورش حق مدار نیست

 بهلولی با تاکید بر این که باید در کشور پیشرفت گفتمان و آموزش اتفاق بیفتد تا به آموزه های جهانی که در آن دانش آموز حق پرسش دارد نزدیک شویم، از "منشور حقوق دانش آموز" که در پایان دوره اصلاحات ترویج شده بود می گوید و ادامه می دهد: این منشور در مجلس دانش آموزی تصویب شد و به شورای عالی آموزش و پرورش فرستاده شد، اما از آن سال تاکنون این طرح در شورای عالی آموزش و پرورش خاک می خورد. بهلولی بر این باور است که اجرایی نشدن "منشور حقوق دانش آموز" مساله ایست که باید پیگیری شود و در این باره می گوید: در این منشور دانش آموز حقوق زیادی دارد و حق پرسش، آزادی بیان و امنیت پس از آزادی بیان تنها بندهایی از منشور است و اگر آموزش و پرورش حق مدار بود باید تاکنون این منشور به مرحله اجرا می رسید و سرمنشا تمام مشکلات نبود فرهنگ حق مداری در آموزش و پرورش است. او با اشاره به پیشنهاد رییس جمهور برای برپایی زنگ گفتگو در مدارس ادامه می دهد: گفتگو باید در عمل به کودکان آموزش داده شود و نباید به شکل کتاب تدریس شود و نباید فراموش کرد که گفتگو یک فرآیند است که باید در عمل به کودک آموزش داده شود و این در حالی است که اکنون ما با خطر محوریت کتاب در امر آموزش مواجه هستیم و اگر یاد بگیریم که با مسائل کودکان به شکل درست آن برخورد کنیم، می توان نسبت به آینده امیدوار بود. در ادامه، فلاحی تاکید می کند که ساختار سیاسی- اجتماعی جامعه ما پدرسالارانه و یک سویه است و به همین دلیل پذیرای تفکراتی که از سیستم دیگری گرفته شده اند نیست. در پایان، عرفانیا بر این باور است که کنوانسیون حقوق کودک به این دلیل که تعدی برای ما ایجاد نمی کند، کسی هم به آن نمی پردازد و روند موجود در کشور برای تصویب قوانین را روند مثبتی نمی داند. 

http://www.irsprc.org/post/detail/2/19/1/1/151/0