عرصه بر دانش‌آموزان تجدیدی تنگ شد
گزارشی از مریم خباز
روزنامه جام جم،19شهریور 92
چند ماه قبل به نظر می‌رسید شوخی است، لطیفه است، برای گل‌آلود کردن آب و گرفتن ماهی است؛ اما حالا همه چیز روست، شفاف است، سند موجود است.
بخشنامه ای که دهم شهریور از اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران به دبیرستان ها ابلاغ شده موضوعش همان است که چند ماه قبل معاون متوسطه وزیر آموزش و پرورش در گفت وگو با ایلنا آن را تکذیب کرد.
آن زمان ابراهیم سحرخیز متعجب بود، او نمی توانست بپذیرد که یک دانش آموز با نگرفتن نمره قبولی حتی در یک درس، حسابش از قبولی های خرداد جدا شود و منتظر بماند تا خردادی ها آزادانه انتخاب رشته کنند و اگر جای خالی ماند، سهم قبول شده های شهریور شود.
سحرخیز این موضوع را نمی پذیرفت، چون از دید او دانش آموزی که در خرداد تجدیدی بیاورد، می تواند در شهریور و حتی مهر این درس را امتحان دهد و در صورتی که نمره قبولی گرفت به رشته های نظری برود، اما بخشنامه ای که 9 روز قبل به دست مدیران مدارس رسیده نه فقط این همه نرمش را نشان نمی دهد، بلکه بوضوح از سیاستی با 180 درجه اختلاف پرده برمی دارد.
موضوع این بخشنامه، «ثبت نام دانش آموزان بر اساس فرم تحصیلی خرداد» است که به این مساله اشاره دارد که فقط آن دسته از دانش آموزان اول دبیرستان که در خرداد قبول شده باشند، می توانند در رشته های نظری ثبت نام کنند و دانش آموزانی که حتی از یک درس تجدیدی بیاورند و کارشان به امتحانات شهریور بکشد باید برای ادامه تحصیل به هنرستان ها یا مدارس کار دانش بروند.
استدلالی که در پس این پرونده خوابیده است و در متن بخشنامه نیز بروشنی به آن اشاره شده، این است که هدف از این جداسازی، کیفیت بخشی به هنرستان ها و توسعه متوازن دوره متوسطه است؛ یعنی موضوعی که قبل از خوشایند بودن، موجب نگرانی است.
حق دانش آموزان ضایع می شود
صدور بی صدای این بخشنامه که نرم نرمک وارد مدارس شد، چیزی نبود که مخفی بماند و چیزی نیست که بشود از تبعات آن مصون ماند. م
دیر یکی از دبیرستان های تهران که ملزم به اجرای این بخشنامه شده در گفت و گو با جام جم، انگیزه آموزش و پرورش از جداسازی قبول شده های خرداد و شهریور را تحصیل 50 درصد از دبیرستانی ها در رشته های هنرستان و کار دانش می داند؛ انگیزه ای که از دید او نمی تواند چندان موجه باشد.
این مدیر البته هدایت عده ای از اول دبیرستانی ها به هنرستان ها و رشته های کار دانش را هم به نفع مدارس می داند و هم به نفع دانش آموزان، چون به گفته او، دانش آموزی که در خرداد قبول نمی شود و تجدیدی می آورد حتی اگر در شهریور نمره قبولی بگیرد و وارد رشته های نظری شود، احتمال موفق بودنش در این رشته ها کم است.
با این حال او مجبور شدن به انتخاب رشته را حتی برای دانش آموزان ضعیف نمی پسندد، چون به آزادی انتخاب اعتقاد دارد.
این آزادی، مدنظر افراد زیادی است، چون بی شک وقتی دانش آموزی مجبور به ورود به یک رشته تحصیلی می شود چون به آن علاقه ندارد و ممکن است استعدادی نیز در آن نداشته باشد، پیشرفت نمی کند و احتمال پس خوردگی اش زیاد می شود.
این آسیبی است که محمد الهی، از کارشناسان آموزشی نیز به آن اشاره می کند. او به جام جم توضیح می دهد که محروم کردن دانش آموزان تجدیدی از انتخاب رشته در شرایط برابر با قبولی های خرداد نقض حقوق آنهاست.
به گفته الهی، قبول نشدن همه دانش آموزان در امتحانات خرداد را نمی توان به حساب درسخوان نبودن یا ضعف بنیه علمی آنها گذاشت، چون ممکن است حتی دانش آموزی درسخوان در زمان امتحانات بیمار شود یا به هر دلیل دیگر نمره قبولی نگیرد و بناچار مجبور به ادامه تحصیل در رشته های فنی و حرفه ای یا کار دانش شود که این تضییع آشکار حقوق اوست.
الهی، محروم کردن این دانش آموزان را از تحصیل در رشته ای که دوست دارند، بی انصافی می داند و معتقد است، چه بسا دانش آموزی در سال اول دبیرستان تجدیدی بیاورد و وارد رشته های نظری شود و با سعی و کوشش جزو دانش آموزان برتر این رشته ها قرار بگیرد.
این اظهارات وقتی بیشتر اهمیت می یابد که وضع دانش آموزان در پایه اول دبیرستان بهتر بررسی شود، یعنی سالی که در آن بیشتر دانش آموزان با افت تحصیلی مواجه می شوند و از شاگرد درسخوان پایه سوم راهنمایی به شاگرد متوسط رو به پایین اول دبیرستان تبدیل می شوند.
اشاره الهی نیز به همین موضوع است و می گوید اگر هنگام انتخاب رشته به پیشینه تحصیلی دانش آموزان توجه شود و شرایطی که به تجدیدی آوردن دانش آموزان منجر شده، بررسی شود بسیاری از کسانی که مستعد تحصیل در رشته های نظری هستند در مسیر درست قرار می گیرند.
رونق هنرستان ها به چه قیمتی؟
بخشنامه ای را که امضای مدیرکل آموزش و پرورش پای آن نشسته و بصراحت به تلاش برای رونق دادن به هنرستان ها و مدارس کار دانش است از چند منظر می توان انتقاد کرد؛ اول این که چرا آموزش و پرورش گمان کرده که بهترین راه متقاعد کردن دانش آموزان به رفتن به هنرستان و دست برداشتن از رشته های نظری، زور و اجبار و قرار دادن آنها در عمل انجام شده است؟
دوم آن که چرا گمان بر این است دانش آموزان ضعیفی که در خرداد قبول نمی شوند و کارشان به امتحانات شهریور می کشد، حضورشان می تواند موجب کیفیت بخشی به هنرستان ها شود و بالاخره این که آیا کیفیت دادن به هنرستان ها و مدارس کار دانش با پرشدن صندلی های خالی آن، آن هم با برخی ترفندها هم معنی است؟
شکی نیست که یک هنرستان پرتراکم یا مرکز کار دانشی که یک صندلی خالی هم در آن نباشد، موفقیت نظام آموزشی را تداعی نمی کند، بلکه موفقیت آن زمان به دست می آید که افراد با میل و رغبت به سمت رشته های غیرنظری بروند و به این باور برسند که داشتن مهارت بهتر از داشتن مدرک تحصیلی و بیکار ماندن بعد از فارغ التحصیلی است.
مهدی بهلولی از فعالان صنفی معلمان نیز حرفش این است. او در گفت و گو با ایلنا گلایه می کند که آموزش و پرورش به جای این که امکانات هنرستان های فنی و حرفه ای و کار دانش را برای افزایش رغبت دانش آموزان به ادامه تحصیل در این مدارس بالا ببرد، می خواهد به زور آنها را به این سمت بفرستد در حالی که تحصیل همراه با نارضایتی به نفع هیچ کس نخواهد بود.
محمد الهی، کارشناس آموزشی نیز با این موضوع موافق است. او می گوید به جای سلب اختیار از افراد باید برای هدایت تحصیلی دانش آموزان از دوره راهنمایی برنامه ریزی کرد مثلا دانش آموزان را برای بازدید به هنرستان ها برد یا صاحبان حرف و مشاغل را به مدارس دعوت کرد تا از مزایای شغل های مختلف با دانش آموزان حرف بزند.
علاوه بر این باید هدایت تحصیلی را از دوره دبیرستان به دوره راهنمایی منتقل کرد چون دانش آموز دوره متوسطه اول (راهنمایی) مسیری ناشناخته را در پیش دارد که آگاه کردن او از سوی مشاوران تحصیلی مدارس در انتخاب رشته آنها در دبیرستان موثر خواهد بود.
در واقع الهی به لزوم شناسایی استعدادها و توانایی دانش آموزان قبل از ورود به دبیرستان اشاره دارد، وظیفه ای که باید بر عهده مشاوران تحصیلی در دوره راهنمایی باشد، اما حالا به علت نبود مشاوران در این مدارس، بر زمین مانده است.
مجموع این گفته ها نشان می دهد که زور و اجبار در مسیر انتخاب رشته یا غافلگیر کردن دانش آموزان تجدیدی نه فقط بی ثمر به نظر می رسد، بلکه سبب حاکم شدن جوی ملتهب و ناامن که پر از دلهره و نگرانی برای دانش آموز و خانواده اش است، می شود.
