باز هم آموزش زبان مادری
مهدی بهلولی،روزنامه بهار،20 خرداد 92
در پایان گفت و گوی دوم تلویزیونی هشت نامزد یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری که در پانزدهم خرداد انجام گرفت،محمد رضا عارف،یکی از نامزدهایی که بر حقوق مردم در مجموعه ی قوانین کشور،تآکید بیشتر و آشکارتری دارد به یادآوری اصل پانزدهم قانون اساسی پرداخت- اصلی که بخشی از آن متآسفانه و پس از گذشت بیش از سی و چهار،هنوز به اجرا درنیامده است. در این اصل چنین می خوانیم : "زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران،فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی،باید با این زبان و خط باشد،ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس،در کنار زبان فارسی آزاد است." درخور درنگ این که بخش پایانی این اصل- تدریس زبان های محلی و قومی- هیچ گاه،در مدرسه های ایران،انجام نگرفته و یکی از بندهایی از قانون اساسی است که سراسر نادیده انگاشته شده است. عارف البته در میان برنامه های خود درباره ی آموزش و پرورش که در روزنامه بهار(هفدهم خرداد) منتشر گردید افزون بر موارد ارزنده ای همچون "تسهیل ایجاد یک تشکل صنفی قد‌‌‌‌رتمند برای پیگیری مطالبات معیشتی و منزلتی معلمان" و " کاهش د‌‌‌‌غد‌‌‌‌غه‌های معیشتی معلمان مانند تامین اجتماعی، تامین مسکن و هزینه سلامت" به سند ملی آموزش و پرورش هم اشاره می نماید و حرکت دولت خود را بر مد‌‌‌‌ار سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش می شمارد. اما نکته ی مهم این است که درباره ی اصل پانزدهم قانون اساسی و آموزش زبان مادری،خود سند ملی آموزش و پرورش هم برخورد روشنی ندارد.
درصفحه ی 66 رهنامه ی پیش نویس سند ملی آموزش و پرورش،که از دو- سه سال پیش،بر تارنمای شورای عالی آموزش و پرورش گذاشته شده،آمده بود : "برای حمایت از یادگیری کودکان متعلق به اقوام غیرفارس زبانِ ایرانی و برخورداری آنان از فرصت برابریادگیری و رشد،نظام برنامه درسی باید یک دوره تعریف شده"انتقال" از زبان مادری به چرخه زبان رسمی(فارسی) را در کانون توجه قرار دهد. ویژگی های فرهنگی و زبانی مناطق مختلف در برنامه های درسی این دوره محوریت خواهد داشت." گرچه،چنین می نماید که برگزاری این دوره ی انتقالی،برداشت ویژه و بسته ای باشد از اصل پانزدهم قانون اساسی،و به هیچ رو نمی تواند و نتواند همه ی درون مایه و خواست آن سخن را برآورده سازد اما،شگفت این که،این بند نه در سند "تحول بنیادین آموزش و پرورش"،بلکه در بخش مبانی نظری تحول بنیادین،گنجانده شده است! نکته ی مهم در این جای سازی نادرست- به گمان این نگارنده- این است که برگزاری این دوره ی انتقالی،از بخش "هدف های عملیاتی و راهکارها"ی سند،بیرون گذاشته شده است. به زبان دیگر،هم اکنون در "سند تحول بنیادین"،که چشم انداز حرکت آموزش و پرورش و به ویژه راهکارهای اجرایی آنها را،تا سال 1404،روشن می سازد،هیچ سخنی از بخش پایانی اصل پانزدهم قانون اساسی و پیاده سازی آن نیست. بنابراین،می توان گفت که نویسندگان و تنظیم کنندگان سند تحول بنیادین،هیچ توجهی به آموزش زبان مادری در گستره ی آموزش و پرورش نداشته اند. گویی اینان،نه می خواسته اند سراسر بحث آموزش مادری را نادیده انگارند و نه می خواسته اند با راهکاری فراخور،به آن بپردازند و سامانه ی آموزش و پرورش را ناگزیر به انجام آن سازند. در یکی دو سال گذشته نیز می بینیم با این که حاجی بابایی،وزیر آموزش و پرورش دولت دهم،بسیار از سند تحول بنیادین سخن گفته است هیچگاه به بحث آموزش زبان مادری نپرداخته است.
شایسته درنگ این که آموزش زبان مادری،افزون بر این که می تواند یکی از شاخص های عدالت آموزشی به شمار آید- که خود،یکی از آرمان های بسیاری از سامانه های آموزشی کنونی جهان است- پیاوردهای آموزشی- اجتماعی برجسته ای هم دارد. آموزش به زبان مادری،یا بخشی از آموزش به این زبان،به ویژه در سال های نخست آموزش،از سختی آموزه ها می کاهد و روند فراگیری را آسان تر می سازد. آموزش و نگهداشتِ زبان های بومی،همچنین بر ژرفای فرهنگی- تاریخی کشور می افزاید،و بر بالا بردن خودباوری دانش آموزان،کارگر می افتد. زبان،احساس نوآوری اندیشگی انسان را شکوفا و پیوند میان آموزش و زندگی را نیرومند می سازد و از این رهگذر،لذت یادگیری را،بیشتر و بهتر می چشاند. آموزش زبان مادری،احساس دلبستگی به سرزمین مادری را در دل ها ته نشین،و ریشه های فرهنگی او را استوارتر می نماید. زبان و فرهنگ بومی،بخشی از کیستی انسان هاست که شایسته ی سنجشگری و گرامی داشت است و براستی چه جایی بهتر از مدرسه و چه زمانی بهتر از سال های نخست زندگی را،می توان برای این سنجشگری یافت. از این رو چنین می نماید که در میان نقدها و خرده هایی که بر سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش به میان می آید،یکی هم بحث برخوردی است که این سند با آموزش زبان مادری می کند.
http://www.baharnewspaper.com/Page/Paper/92/03/20/9
