در سپهر آموزش

مدرسه بروجیه سیواس، یادگار هشتصدساله بروجردی ها در ترکیه

بروجیه (بنا 670 هجری) یک مدرسه ساخته شده در دوران سلجوقی در شهر سیواس ترکیه است. این مدرسه توسط مظفربن عبداللّه مفضّل بروجردی ساخته شده است و امروزه از بناهای شاخص معماری ترکیه به شمار می رود. سلجوقیان (قرن 5 تا 7 قمری) خاندانی ترک بودند که فرمانروایی بزرگی را در غرب آسیا و خاورمیانه از جمله ایران، ترکیه، عراق، سوریه و دیگر مناطق مجاور ایجاد کردند.

سلجوقیان در گسترش فرهنگ اسلامی و نیز زبان و ادبیات فارسی نقش برجسته ای داشتند و بیشتر وزیران آنها ایرانی بودند. در دوره سلجوقی، مدارس مهمی پایه گذاری و یا تقویت شد که نمونه های آن مدارسی در اصفهان، ری، بلخ و مشهورتر از همه نظامیه بغداد بود. هنرهای مختلف به ویژه معماری در دوره سلجوقیان اعتلا یافتند و به ویژه آثار قابل توجه معماری در این دوران بنا نهاده شدند که سبک ویژه خود را داشتند. معماران ایرانی آثار ماندگاری را در ایران، هندوستان و آسیای صغیر بنا نهادند و گنبدهای دو پوسته با دو لایه درونی و بیرونی و نیز حیاط های بزرگ چهار ایوانی با تالارهای گنبد دار شکل گرفت. مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع بروجرد و مسجد جامع گلپایگان نمونه هایی از این دست معماری هستند. شهر بروجرد در دوره سلجوقی از مراکز شهری مهم بوده است و نام آن به وفور در آثار تاریخی دوره سلجوقی دیده می شود. پیش از آن در دوره خلفای عباسی، حموله وزیر آل دلف (قرن دوم و سوم هجری) به عمران بروجرد پرداخته بود و مسجد جامع را در این شهر بر روی ویرانه های آتشکده ساسانیان بنا کرد. اما بعدها، سلجوقیان با تکمیل این مسجد، کتیبه ها و نقش و نگار فراوانی در آن ایجاد کردند. همچنین سلاجقه، بنای امامزاده جعفر بروجرد را با گنبد ویژه آن ایجاد کردند که این نوع گنبد پلکانی از نمونه های شاخص معماری سلجوقی در جنوب غربی ایران شد و دو نمونه مهم برجای مانده از این نوع گنبدها یکی امامزاده جعفر در بروجرد و دیگری آرامگاه دانیال نبی در شوش در استان خوزستان است. فرهنگ دوستی سلجوقیان و گسترش مدارس علمی در آن روزگار این فرصت را به دست داد تا چهره های شاخصی در علوم مختلف تربیت شوند.

از دوران سلجوقیان اسامی افراد سرشناس متعددی با نام بروجردی یا منتسب به بروجرد در منابع ذکر شده است که این نشان دهنده رونق شهر بروجرد در آن زمان می باشد. مظفربن عبداللّه مفضّل بروجردی نیز یکی از کسانی بوده است که نامش به عنوان بانی مدرسه بروجیه برجای مانده است. مدرسه بروجیه در شهر سیواس در شرق ترکیه قرار دارد. این شهر تاریخی، مراکز علمی و مدارس تاریخی متعددی را در خود جای داده است که دو نمونه از آنها در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده اند. این مدرسه ها همچنین محل تشکیل حلقه های صوفیان نیز بوده اند. مدرسه بروجیه نیز نمونه ای از بناهای معروف معماری سلجوقی است.

مدرسه بروجیه یا بروچیه (به انگلیسی: Buruciye Madrasah) در قرن هفتم قمری ساخته شده است و تاریخ اتمام بنای آن 670 هجری (1271-1272 میلادی) است. این مدرسه در شهر سیواس در شرق ترکیه قرار دارد. سیواس در حال حاضر نیز یکی از مراکز ارتباطی مهم ترکیه به ویژه برای مسافران ایرانی است و در گذشته نیز از مراکز علمی، مذهبی و حکومتی بوده است. در دوران سلجوقی که قرنهای پنجم، ششم و هفتم قمری را در بر می گرفت، شهر سیواس به یکی از مراکز مهم علمی و نیز محل تشکیل حلقه های صوفیان تبدیل شد و بناهای متعددی مثل مسجد منار جفت، شفائیه، کبود، بروجیه، منار کوتاه و مسجد کبیر در آن تاسیس شد. از نظر معماری و تقارن بنا، مدرسه بروجیه هنرمندانه ترین بنای برجای مانده از دوره سلجوقی در آسیای صغیر است. ایوان ورودی اصلی مدرسه گنبدی کشیده دارد اما ایوان های کناری و اصلی دارای گنبدهای کوتاه و خمره ای شکل هستند.

مظفربن عبداللّه مفضّل بروجردی از اهالی بروجرد مدرسه بروجیه را در سیواس بنا نهاد که به همین دلیل این مدرسه به نام وی، مدرسه بروجردیه و بروجیه نام گرفت. از زندگی و آثار مظفر بن عبدالله مفضل بروجردی اطلاعات زیادی در دست نیست. مفضل بروجردی وزیر سلجوقیان آناتولی بود اما اصالتا بروجردی بود. وی در شهر سیواس درگذشت و آرامگاه وی در زیر یکی از گنبدهای مدرسه بروجیه قرار گرفته است.

مدرسه بروجیه در مرکز فرهنگی سیواس و بین دارالشفا و مدرسه دو مناره قرار دارد اما نام معمار آن مشخص نیست. بروجیّه از نوع بناهای چهار ایوانی است که طبق معماری عمومی مدارس چهار ایوانی ایرانی ساخته شده است . ساختمان دارای چهار ایوان بزرگ است که در کنار هر یک از آنها یک طبقة میانْ اشکوبی مشاهده می شود. طرح این مدرسه ، بسیار منظم و مربع شکل است . ایوان ورودی مدرسه دارای یک گنبد بلند است که متفاوت از بناهای مشابه است و این نوع معماری فقط در همین بنا دیده می شود. مدرسه محرابی در قسمت گنبددار طرف راست ورودی مدرسه وجود دارد، معلوم می کند که این قسمت مسجد بوده است .

منابع:

بروجیه. از دانشنامه جهان اسلام. http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1078

فخری، حجت. وقفنامه های دوران سلجوقی: زندگی و وقف ‏نامه‏ی شمس‏الدین آلتون آبه‏. میراث جاویدان.

Kuran, Aptullah. Anatolian-Seljuk Architecture. Available at: http://media.library.ku.edu.tr/reserve/resfall07_08/rcac/anatolianseljukarchitecture.pdf Buruciye Medresesi. From Turkish Wikipedia. Available at: http://tr.wikipedia.org/wiki/Buruciye_Medresesi

بن گرفت نوشته :

http://www.virugerd.ir/tourism/Borujieh.html