نخستین گام دولت «تدبیر و امید» در آموزش‌وپرورش
محمدرضا نیک نژاد،روزنامه بهار،15 تیر 92
در روزها و هفته‌های گذشته و در بعضی از روزنامه‌ها و تارنماها، گمانه‌زنی‌هایی درباره اعضای کابینه رییس‌جمهوری برگزیده، منتشر شده است. جدای از این‌که این گمانه‌زنی‌ها تا چه اندازه‌ای درست باشد، اشاره به نام بعضی کنشگران سیاسی- فرهنگی برای بعضی از وزارتخانه‌ها از آن میان آموزش‌وپرورش، دل‌نگرانی‌هایی را پدید آورده است. از این رو بد نیست تجربه و خاطره‌ای را با هم یادآوری کنیم.
سال 76 و با برآمدن دولت اصلاحات از میان دغدغه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه، بسیاری از فرهنگیان نیز پا به پای دیگر گروه‌های خواهان دگرگونی به میدان آمدند و تن و جان را به نسیم دگرگونی‌ها سپردند. اگرچه در آن دوران بخش فراوانی از دغدغه‌های طبقه متوسط شهری، دل‌مشغولی‌های سیاسی- فرهنگی بود، اما در میان اعضای سازنده طبقه یاد شده، شاید تنها گروهی که همچنان دغدغه‌های اقتصادی، محوری‌ترین خواسته آن‌ها بود، فرهنگیان بودند. سال‌های جنگ و پس از آن سازندگی و رشد اقتصادی، نه تنها گره‌ای از دشواری‌های مالی فرهنگیان نگشوده بود، بلکه در سنجش با دیگر کارکنان دولت، کمترین دستمزد را دارا بودند. نا‌گفته پیداست که دغدغه‌های اقتصادی سبب کم رنگ شدن خواسته‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آنان نشده بود. معلمان را نمی‌توان از اندام اجتماعی جدا دانست و در آن زمان بدنه اجتماعی، خواهان دگرگونی‌های گسترده در همه زمینه‌ها بودند. به‌هرروی فرهنگیان با آغوش باز پذیرای دولت اصلاحات شدند. اما نخستین گروهی که دچار شوک ناشی از دگرگونی‌ها شد، خانواده بزرگ سامانه آموزشی بود. رییس‌جمهوری اصلاحات با گماردن حسین مظفر- که یکی از نمادهای اصولگرایی بود و هست چندی پس از جدایی از دولت اصلاحات به حزب آبادگران پیوست و با حکم احمدی‌نژاد به هیات نظارت صداوسیما رفت و در انتخابات 92 رییس ستاد انتخابات قالیباف بود و... - به وزارت آموزش‌وپرورش، آب سردی بر شور و امید فرهنگیان ریخت. اگرچه مظفر از بدنه آموزش‌وپرورش بود اما هیچ‌گونه دلبستگی و اراده‌ای برای پیاده کردن دیدگاه‌های اصلاحی در سامانه آموزشی نداشت. چهار سال سکان‌داری حسین مظفر همراه بود با خنثی‌سازی تلاش‌های 9ساله محمدعلی نجفی بر آموزش‌وپرورش در دولت سازندگی. بزرگ‌ترین آسیب دوران مظفر دلسردی فرهنگیان از نسیم امیدی بود که جابه‌جایی دولت در بستر جامعه پدید آورده بود.
با پایان دولت نخست اصلاحات، مرتضی حاجی برای وزارت آموزش‌وپرورش برگزیده شد. حاجی اگرچه نماد اصلاحات بود و سیاسی‌ترین وزیر محمد خاتمی نامیده شده بود و از این رو بیشترین مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌ها را از سوی اصولگرایان به همراه داشت! اما به گمان بسیاری از فرهنگیان فردی بیگانه با آموزش‌وپرورش بود. در مدیریت هر دو وزیر آموزش‌وپرورش دوران اصلاحات، کارهای مثبتی انجام گرفت اما در یک برآورد کلی در سنجش با خیزش دوم خرداد و چشم‌داشت فرهنگیان، این کارها چندان دندانگیر، ریشه‌ای و بنیادین نبود، از این رو بود که همه دستاوردهای دولت اصلاحات در زمینه آموزش‌وپرورش، در دولت‌های نهم و دهم از میان رفت و سامانه آموزشی گام‌های بسیاری به عقب برداشت.
اکنون نیز پس از دورانی نه چندان کوتاه و آسان، دوباره بسیاری از فرهنگیان، همپای دیگر گروه‌های اجتماعی با خیزشی کم مانند حسن روحانی را به ریاست‌جمهوری برگزیدند و چشم به دگرگونی‌های بنیادین- از دغدغه‌های اقتصادی گرفته تا دل‌نگرانی‌های اجتماعی و فرهنگی- دوخته‌اند. کمترین پاسخ چنین خیزشی، برگزیدن وزیری فرهیخته و تواناست که با گوشت و پوست خویش همه دشواری‌های آموزش‌وپرورش را حس کرده باشد و بتواند اعتماد ِ از دست رفته به فرادستانِ آموزشی را بازیابد و سر و سامانی به آشفته‌بازار طرح‌های شتاب‌زده‌ای مانند اجرای بی‌اولویت سند تحول بنیادین، دگرگونی‌های ساختاری بی‌دلیل و بی‌هدف، هوشمند کردن مدرسه‌ها بدون زمینه‌سازی‌های درخور و به شکلی شعاری، تغییرات شتابان درونمایههای آموزشی، کمبود گسترده بودجه آموزش‌وپرورش، کم‌توجهی به بافت فرسوده مدرسه‌ها و خطرخیزی این سازه‌ها، بی‌توجهی به آموزش‌های شهروندی، شکاف فراخ میان روش‌ها و درونمایههای آموزشی در کشور با آموزش‌وپرورش جهانی و مدرن و... . در گسترده‌ترین وزارتخانه دولت بدهد.
اگرچه جایگاه رییس‌جمهوری برگزیده در مرکز تحقیقات استراتژیک و همچنین پشتیبانی دو رییس‌جمهوری پیشین و تجربه‌ای 24ساله- از دولت هاشمی تا دولت احمدی‌نژاد- این دل‌نگرانی‌ها را کاهش می‌دهد، اما گمانه‌زنی‌های روزها و هفته‌های گذشته، تجربه دولت اصلاحات و البته اعلام فراجناحی بودن دولت یازدهم، بر نگرانی فرهنگیان دامن می‌زند و بیم آن می‌رود که سهم فرهنگیان از دولت «تدبیر و امید» قربانی چانه‌زنی‌های سیاسی شود.
یادداشت را با امید به دگرگونی‌های مثبت و ماندگار در همه گستره‌های سیاسی، اقتصادی، آموزشی، اجتماعی و فرهنگی به پایان می‌برم و به‌‌دلیل ژرفا بخشیدن به این امید برای خود و همه همکاران تلاشگرم، بخشی از سخنان دکتر روحانی در گفت‌وگویی ارزشمند با پایگاه خبری آفتاب- پیش از انتخابات- را با هم می‌خوانیم «ما در تیم خودمان و ان‌شاءالله اگر دولت تشکیل دادیم، کارشناسان خبره تعلیم و تربیت را به کار می‌گیریم و عده‌ای از آن‌ها هم در تدوین برنامه‌های انتخاباتی من نقش داشته‌اند. امیدوارم با خود فرهنگیان و بر بستر توسعه اقتصادی لازم برای سرمایه‌گذاری در آموزش‌وپرورش و گشایشی که در سیاست خارجی ایجاد می‌کنیم و یکی از مهم‌ترین کلید‌های ما برای بهبود وضعیت است، بتوانیم وضعیت آموزش‌وپرورش را نیز به جایگاه بسیار بهتری انتقال دهیم.» (پایگاه خبری آفتاب 13/3/92)
