ارتقاء کیفیت آموزشی و نابرابری های اجتماعی

       

  محمد امین قانعی راد،رییس انجمن جامعه شناسی ایران

یادداشت ارائه شده به همایش توسعه و عدالت آموزشی کودکان

سوم و چهارم آبان ماه 93، دانشگاه شریف 

 امروزه جامعه جدید ایران یک جامعه دانش بنیان است. آموزش یک امر مستمر است و طبعا در بازه های زمانی مختلف با مشکلات و بحران هایی مواجه می شود. عدالت آموزشی تنها به معنای دسترسی عمومی به آموزش نیست. در واقع یکی از ابعاد عدالت، دسترسی عادلانه به منابع و وجه دیگر آن کیفیت منابع ارائه شده است. اگر ادعا کنیم امروزه تمام کودکان ایرانی که به سن مدرسه رفتن رسیده اند از این امکان برخوردار شده اند شاید قابل قبول باشد اما آیا امکانات آموزشی برابر در اختیار افراد جامعه به یک نسبت وجود دارد؟ این سوالی است که وجه دیگر عدالت یعنی کیفیت برقراری آن را با چالش جدی مواجه می کند. دانش آموزان ایرانی اگرچه به لحاظ کمی امکان برخورداری از سرویس آموزشی را دارند اما به جهت کیفی با یکدیگر برابر نیستند. به عبارتی کیفیت آموزشی مطلوب تنها در اختیار عده ای خاص است و دیگر افراد جامعه از آن محروم هستند. در سالیان گذشته،به دلیل فاصله بین دو اصل دسترسی و برخورداری از کیفیت مطلوب آموزشی،به طور خواسته یا ناخواسته،شکافی در نظام آموزشی کشور به وجود آمده است که پر کردن خلاء های ناشی از آن نیازمند افزایش کیفی سطح آموزش است. نظام آموزشی ما یک نظام آموزشی رده بندی شده است که در قالب مدارس دولتی،غیردولتی و غیره بسته های آموزشی متفاوتی را با کیفیت های نابرابر در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار می دهند که همین امر موجبات بی عدالتی آموزشی را فراهم کرده است. به این دلیل که افراد جامعه از طبقات اجتماعی مختلف،جذب این مدارس می شوند و طبعا آنها که به دلیل دسترسی به منابع مالی بیشتر،کیفیت آموزشی مطلوب تری پیدا کرده اند آینده ی علمی و شغلی بهتری را نیز تجربه می کنند اما در نهایت به طور طبیعی به این جهت که به پایگاه های مختلف اجتماعی تعلق دارند به طبقه اجتماعی اولیه خود باز می گردند.

 این امر به شکلی منجر به بازتولید نظام طبقاتی سابق می گردد که این خود،به وجودآورنده بی عدالتی اجتماعی است. به عبارتی بی عدالتی اجتماعی از درون بی عدالتی آموزشی سربرمی آورد. امروزه در مسآله ی نابرابری اجتماعی، تنها نهاد مشروعی که جامعه جدید و شهروندان از آن انتظار دارند در عمل نابرابری را نقد کند و آن را به چالش بکشد نهاد آموزش و پرورش است. در همه ی کشورها،نظام آموزشی به شکلی تعریف می شود که توسط نهادهای آموزشی،برابری اجتماعی و دسترسی یکسان به فرصت ها تمرین شود و در این راه از تمام ظرفیت های مردمی در سیاست گذاری های کلان آموزشی استفاده می شود تا با شناسایی چالش ها،فاصله ی اجتماعی و طبقاتی ناشی از بی عدالتی آموزشی جبراین گردد.